O‘zbekistondagi issiqxona xo‘jaliklari bugungi kunda bir qator jiddiy muammolarga duch kelmoqda. Energiya narxlari oshishi tufayli mahsulot tannarxi ortib bormoqda, natijada mamlakatimizdagi issiqxonalarning qariyb 40 foizi kreditlar, soliqlar va elektr energiyasidan qarzdor.
Masalan, ularning tabiiy gazdan 79 milliard so‘m, soliq to‘lovlaridan 32.7 milliard so‘m, elektr energiyasidan 4.8 milliard so‘m qarzi bor. Shuningdek, issiqxona xo‘jaliklari tomonidan ilgari olingan 554 milliard so‘mlik kreditlar bo‘yicha to‘lov muddati o‘tgan bo‘lib, ularning umumiy qiymati 8 trillion so‘mdan oshadi.
Mamlakatda faoliyat yuritayotgan issiqxonalar rahbarlari gazning o‘chirilishi bilan bog‘liq muammo yuzasidan prezident ma’muriyatiga ariza bilan murojaat qildi va davlat rahbarining shaxsan aralashuvi bilan ular gaz ta’minoti tizimiga qaytadan ulandi. Shundan so‘ng sohadagi boshqa muammolar ham aniqlanib, ularni hal etish uchun qisqa muddatda “Issiqxona xo‘jaliklari faoliyati samaradorligini oshirishga doir qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi Prezident qarori tayyorlanib, qabul qilindi. Ushbu hujjat issiqxonalar egalari bilan uchrashuvlarda bildirilgan barcha takliflarni o‘z ichiga olgan.
Narxning oshishi
Bugungi kunda O‘zbekistonda 3142 ta issiqxona faoliyat ko‘rsatsa, shundan 1622 tasi so‘nggi 5 yilda qurilgan. Issiqxonalarning 51 foizi tabiiy gaz, 26 foizi ko‘mir, 23 foizi bug‘ va muqobil energiya manbalaridan foydalanadi.
V to je vremya tseny na prodovolstvie v mire vyrosli na 20% iz-za eksportnix ogranicheniy va sboev v transportnoy logistike. Natijada biznes-plane bolshinstva teplits stoimost 1 tonny produkta ocenivalas v srednem v 600 dollarov, togda kak v 2020 yil 900 dollar, 2021 yilda – 1200 dollar.
Stoimost 1000 kubometrov prirodnogo gaza, sostavlyayushchaya 40% sebestoimosti dobychi, v Uzbekistane stavlyaet 90 dollarov, a v srednem 110 dollarov pri ispolzovanii koeffitsienta 1,4 dlya potrebleniya sverx dollarov Turkmaniston – 6 dollar, Qozog'iston – 76 dollar.
Iz-za nalojennyx na doljnikov inkassovyx platejnyx porucheniy teplitsy, rabotoyushchie v ubytok, proizvodyat va ishlab chiqarish mahsuloti nalichnye. Natijada semena, udobreniya va kimikaty, priobretennye za nalichnye s NDS, privodyat k uvelichenie sebestomosti produktsii.
To'lanmagan qarz
Bugungi kunda mamlakatimizdagi issiqxonalarning 40 foizi kredit, soliq va elektr energiyasidan qarzdor. Olingan jami 554 trillion so‘mlik kreditlar bo‘yicha 8 milliard so‘mni to‘lash muddati tugadi. Shuningdek, tabiiy gazdan – 79 milliard so‘m, soliq to‘lovlari bo‘yicha – 32.7 milliard so‘m, elektr energiyasidan – 4.8 milliard so‘m qarzdorlik mavjud.
Yangi hujjat qanday yordam beradi?
Yangi farmon doirasida Mevadorchilik va issiqxonalarni rivojlantirish agentligi issiqxonalarga urug‘lik, ko‘chat, mineral o‘g‘it va boshqa resurslar yetkazib berishni osonlashtiradi, mahsulot xarid qilish va eksport qilish uchun ularning har biriga agronom biriktiradi. O‘simliklarni himoya qilish bo‘yicha xizmatlar Karantin va O‘simliklarni himoya qilish agentligi bilan birgalikda amalga oshiriladi.
Issiqxona xo‘jaliklarini qo‘llab-quvvatlash maqsadida xalqaro moliya institutlari, davlat maqsadli jamg‘armalari va Tiklanish va taraqqiyot jamg‘armasi tomonidan ajratilgan kreditlarni qaytarish muddatlarini 7 yildan 14 yilgacha, issiqxonalar va sovuqxonalar uchun imtiyozli davrni 3 yildan 5 yilgacha uzaytirish rejalashtirilgan. saqlash joylari.
Shuningdek, tijorat banklari tomonidan aylanma mablag‘larni to‘ldirish uchun bir yil muddatga 6 oylik imtiyozli davr bilan kreditlar ajratiladi. Shu bilan birga, kreditlar yillik 14 foiz stavkada beriladi.
Issiqxonalarda eksport mahsulotini ishlab chiqarish uchun xorijiy valyutadagi bank kreditlari yillik 4 foiz (bank marjasi 2 foiz) bo‘yicha ajratiladi. Bunda kredit garovi sifatida “O‘zbekinvest” sug‘urta kompaniyasining sug‘urta polisi qabul qilinadi va sug‘urta mukofotining 75 foizi Eksportni qo‘llab-quvvatlash agentligi hisobidan qoplanadi.
Ajratilgan kreditlarni qaytarish muddatlari hosilni yig‘ishtirib olish va sotish muddatlarini hisobga olgan holda tuzatiladi, shu asosda ularni to‘lash jadvallari tasdiqlanadi. Issiqxona xo‘jaliklariga tabiiy gazni o‘z vaqtida to‘lamaganlik uchun jarimalar miqdori, istisno tariqasida, 1-yil 2022-oktabrdan 1-yil 2023-aprelgacha (hozirda 27 milliard so‘m jarima mavjud) undirilmaydi.
Qarorda zamonaviy issiqxonalar tashkil etish uchun integratsiyalashgan maydonlar va sanoat tipidagi logistika markazlari yagona lotda ochiq kimoshdi savdosiga qo‘yilishi belgilandi.
Moliya, Energetika, Qishloq, Suv xoʻjaligi vazirliklari, viloyatlar hokimliklariga bir oy muddatda issiqxonalarni suv taʼminoti va sugʻorish tarmoqlarini modernizatsiya qilish va elektr tarmoqlarini qurish boʻyicha 2022-2023-yillarga moʻljallangan dasturni tasdiqlash topshirildi. Shu bilan birga, 2022-yilda amalga oshiriladigan loyihalarning manzilli roʻyxati tasdiqlanadi, 2023-yilga moʻljallangan roʻyxat respublika ishchi guruhi tomonidan shakllantiriladi. Moliyaviy mablag‘lar kichik sanoat zonalari uchun nazarda tutilgan byudjet mablag‘lari doirasida yo‘naltiriladi.
Bundan tashqari, Investitsiyalar va tashqi savdo hamda Qishloq xoʻjaligi vazirliklariga bir oy muddatda yirik eksport bozorlarida xususiy sektor ishtirokida meva-sabzavot mahsulotlarini saqlash, saralash va qadoqlash imkoniyatiga ega boʻlgan savdo majmualarini tashkil etish topshirildi. 2022-yil Yaponiya, Janubiy Koreya va Yevropa mamlakatlarida yangi eksport bozorlarini ochish bo‘yicha takliflar kiritsin.
Issiqxonalarning moliyaviy holatini yaxshilash va rivojlantirish bo‘yicha Respublika ishchi guruhi tarkibi ham tasdiqlandi. Viloyat hokimliklari bilan birgalikda hududlardagi samarasiz issiqxona xo‘jaliklarini aniqlash, ushbu issiqxonalarni yangi tadbirkorlarga o‘tkazish hamda issiqxona xo‘jaliklarining moliyaviy ahvolini yaxshilash va rivojlantirish bo‘yicha takliflar kiritish topshirildi.
Manba: https://podrobno.uz