Gidroponika, aqlli issiqxonalar va geoaxborot tizimlari – biz qanday yangiliklar hosilimizni rekord darajaga ko‘tarishini bilib oldik.
Tojikiston prezidenti Imomali Rahmon yerdan oqilona foydalanish va ekinlar hosildorligini oshirish uchun innovatsion texnologiyalardan foydalanish zarurligini muntazam eslatib turadi. Ammo bu juda qiyinchilik bilan amalga oshiriladi - dehvonda buning uchun etarli mablag' yo'q.
Tojikistonda qishloq xoʻjaligi ishlab chiqarishining asosiy subyektlari dehqon xoʻjaliklari va kooperativlardir.
Respublikada qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishga yaroqli yer uchastkalari unchalik ko‘p emas.
Sug'oriladigan erlar qariyb 700 ming gektarni tashkil etadi, so'nggi 30 yilda ularning aholi jon boshiga to'g'ri keladigan maydoni 0.12 dan 0.06 gektarga kamaydi.
Bugungi kunda qishloq xoʻjaligi biologik xilma-xillikning yomonlashuvi, qurgʻoqchilik, choʻllanish va iqlim oʻzgarishi, mineral oʻgʻitlar va kimyoviy moddalardan foydalanish, suv taʼminotining yetarli darajada yoʻqligi bilan bogʻliq koʻplab muammolarga duch kelmoqda.
Bu borada qishloq xo‘jaligida innovatsion texnologiyalardan foydalanish muhim o‘rin tutadi. Ular juda ko'p, ammo biz hozircha ulardan beshtasiga to'xtalamiz.
1. Aniq dehqonchilik
Aniq dehqonchilik erning heterojen ekanligini va gektar yoki oddiy dalalar bilan ishlov berilmasligini tushunishga asoslanadi.
Tojikistonda qishloq xoʻjaligi erlarini koʻp relyefli joylashtirishda bu usul eng samarali usullardan biri hisoblanadi.
Yaxshiroq sifatli hosil olish uchun ularni o'simlik, namlik va tuproq unumdorligini hisobga olgan holda alohida bo'limlarda qayta ishlash kerak. Uzluksiz o'g'itlash o'rniga, nuqta asosidagi o'g'itlarni qo'llash taktikasi kerak.
Sun'iy yo'ldosh tasvirlari va UAVlar (uchuvchisiz uchish apparatlari) qishloq xo'jaligi er uchastkalarining xilma-xilligini aniqlashda yordam beradi. Mashina va dalalardagi sensorlar landshaft, namlik, harorat va pH darajasini baholashga imkon beradi. Dalalar ekin turiga, tuproqqa va boshqalarga ko'ra ko'plab mikrouchastkalarga bo'linadi.
Aniq qishloq xo'jaligi texnologiyalari daladagi har bir harakatingiz haqida ma'lumotlarni to'playdi va tahlil qiladi.
Ular tez va uzoq muddatli qarorlar qabul qilishga yordam beradi: qaysi urug'larni ekish, qaysi maydonchaga, qancha miqdorda o'g'it yoki kimyoviy moddalar kerak va hokazo.
Bu investitsiyalarni talab qiladi. Tojikiston Qishloq xo‘jaligi vazirligi allaqachon hukumatga innovatsion rivojlanish uchun maxsus fond yaratish taklifi bilan murojaat qilgan.
Agrosanoat majmuida raqobatbardosh ishlab chiqarishni yaratish, kooperatsiya tizimidagi iqtisodiy munosabatlarni (qishloq xoʻjaligida ham, isteʼmolchida ham) optimallashtirish, xorijiy investitsiyalar, texnik yordam va imtiyozli kreditlarni jalb etish orqali qishloq xoʻjaligi texnikasi, urugʻlik va oʻgʻitlar xarid qilish va boshqa innovatsion chora-tadbirlarni amalga oshirish zarur. .
2. Aqlli issiqxonalar
Tojikiston suv xo‘jaligi rahbari Xolmurod Rahmon xalqqa suv berish va’dasini bajardi
Yopiq maydonda ekinlarni etishtirish iqlim o'zgarishi bilan bog'liq ko'plab muammolarni bartaraf etadi. An’anaviy issiqxonalar o‘rniga ularning zamonaviy analoglarini yaratish taklif etilmoqda.
Birinchi misollar Tojikistonda allaqachon mavjud, ammo rejalashtirilgan yangi issiqxonalar barcha eng yangi texnologiyalar bilan jihozlanishi kerak.
Bunday issiqxonalarning ishlashini internetga ulangan istalgan qurilmadan (kompyuter, noutbuk, smartfon) nazorat qilish mumkin bo‘ladi.
Ushbu yangilik yordamida iqlim sharoiti va sug‘orishni nazorat qilish, kameralar yordamida o‘simliklarning o‘sishini vizual nazorat qilish, zarur o‘g‘itlar miqdorini hisoblash, yuzaga kelishi mumkin bo‘lgan muammo va kasalliklarni oldindan bilish mumkin bo‘ladi, bu esa qishloq xo‘jaligini yetishtirish jarayonini yanada samaraliroq qiladi.
3. Gidroponika va tomchilatib sug‘orish
Hozir ko‘plab ilg‘or mamlakatlarda qishloq xo‘jaligi mahsulotlari yil davomida maxsus idishlarda yetishtiriladi. Ideal iqlim sharoitlariga gidroponikadan foydalanishga asoslangan innovatsion texnologiyalar tufayli erishiladi.
Xuroson tumanidagi tomchilatib sug‘orish tizimiga ega intensiv bog‘.
Masalan, minglab aholini yangi oziq-ovqat bilan ta'minlagan holda, bunday fermalar hatto uy yoki savdo markazining tomiga o'rnatilishi mumkin.
Gidroponika tizimlari tuproqqa qaraganda ikki baravar tez mahsulot etishtirish imkonini beradi.
Agar Tojikistonda gidroponikadan foydalanishga oid misollar hali mavjud bo‘lmasa-da, tomchilatib sug‘orishni targ‘ib qilishda muvaffaqiyatlar mavjud. Suv har bir zavodga plastik quvurlar yoki shlanglar orqali etkazib beriladi. Bu usul sug‘orish uchun suvni 70 foizgacha tejaydi.
4. Geoaxborot tizimlari (GIS)
GIS qishloq xo'jaligi xodimlari uchun dalalarni xaritalar ko'rinishida ko'rish uchun ishlatiladi. Bugungi kunda ular respublika yer tuzish va geodeziya qo‘mitasi tomonidan muvaffaqiyatli qabul qilingan, biroq fermerlar haligacha foydalana olmayapti.
Tojikiston raqamli qishloq xo‘jaligini rivojlantirmoqda
GIS dalalar va jihozlarning sxemalarini yaratish uchun ishlatiladi. Ma'lumotlar qatlamlar sifatida ko'rsatiladi. Qatlam - bu dalaning atributi, masalan, namlik, rel'ef, balandlik farqlari, gidromeliorativ inshootlar, qishloq xo'jaligi ekinlari.
Turli atributlar o'rtasida almashinish orqali qishloq xo'jaligi dalalarda sodir bo'layotgan voqealar haqida umumiy tasavvur hosil qilishi mumkin.
GISda siz yig'im-terim kampaniyasi qanday ketayotganini, qaysi hududlarda hosil yig'ib olingani va qayerda ish hali boshlanmaganligini ko'rishingiz mumkin. Qishloq xo‘jaligi korxonalari qaysi dalalarga pestitsidlar bilan ishlov berilgan-qaysilariga ishlov berilmaganligini, yog‘ingarchilik tushgan-yo‘qligini, zararkunandalar paydo bo‘lganligini ko‘rishlari mumkin. Yoki uskunaning harakatini vizual ravishda kuzatib boring, yoqilg'i-moylash materiallari narxini hisoblang, me'yordan oshib ketish sabablarini tushuning.
5. Aqlli fermalar
Tojikistonda “aqlli” fermer xo‘jaliklarini yaratish bo‘yicha dastlabki qadamlar allaqachon qo‘yilgan. Tursunzod, Xuroson, Ashtadagi sut-sutchilik, Mo‘minobod va boshqa viloyatlardagi parrandachilik korxonalari bu borada ilg‘or bo‘ldi.
Ammo keyingi qadamni qo'yish kerak. Go‘sht va sut, parranda va baliq yetishtirish uchun chorva mollarini ko‘paytirish uchun bugungi kunda hayvonlar va qushlarning rivojlanishi, ozuqa iste’moli va mahsuldorligini hisobga olish jarayonlarini boshqaruvchi kompyuter texnologiyalaridan foydalanilmoqda.
Aqlli fermalar chorvaning yaylovlarda boqishini qisqartiradi, shu bilan qishloq xoʻjaligi erlarini tejaydi, em-xashak ekinlarini intensiv ishlab chiqarish maydonlarini kengaytirish imkonini beradi, tashqi omillar taʼsirini, jumladan, kasalliklarning kirib kelishini istisno qiladi.
Smartfonlar uchun maxsus ishlab chiqilgan ilovalar barcha ozuqa parametrlarini aniq hisoblashda yordam beradi.
Aqlli tizim hayvonlar va qushlarning har bir guruhi uchun ozuqa moddalari, vitaminlar va minerallarning zarur miqdorini hisoblab chiqadi va shu orqali ularni etishtirish samaradorligini oshiradi va yakuniy mahsulot – sut, go‘sht, jun, tuxum oladi.
Manba: https://www.asiaplustj.info