Qozog‘iston keng yerlarga ega bo‘lgan mamlakat, ammo issiqxona sohasi hali boshlang‘ich bosqichida. Niderlandiya o‘zining kichik o‘lchamiga ega bo‘lib, yuqori texnologiyali issiqxonalar orqali dunyo aholisining yarmini boqishga muvaffaq bo‘lsa, Qozog‘iston bu borada kurash olib boradi. 13-xalqaro ko‘rgazma “Issiqxonalar. Bog'dorchilik. Sug'orish. O'g'itlar. Olmaotada boʻlib oʻtgan Gullar” koʻrgazmasi ekspertlarni Qozogʻistondagi issiqxona sektorining hozirgi va istiqboldagi holatini muhokama qilish uchun birlashtirdi.
Oziq-ovqat va qishloq xoʻjaligi tashkilotining (FAO) soʻnggi maʼlumotlariga koʻra, Qozogʻistonda aholi jon boshiga sabzavot yetishtirish hali ham nisbatan past boʻlib, dunyo boʻyicha oʻrtacha 147.9 kg/yilga nisbatan atigi 198.6 kg/yilni tashkil etadi. Bu qisman ilg‘or texnologiyalardan, jumladan, yuqori texnologiyali issiqxonalardan foydalanishning cheklanganligi bilan bog‘liq bo‘lib, mahsulot yetishtirishni ko‘paytirish va hosil sifatini yaxshilash imkonini beradi.
Qolaversa, issiqxona loyihalarini moliyalashtirishning yo‘qligi soha rivojiga katta to‘siq bo‘lmoqda. Biroq yaqinda hukumat mamlakatda issiqxona xo‘jaligini qo‘llab-quvvatlash uchun mablag‘ ajratish rejasini e’lon qildi. Qishloq xo‘jaligi vazirligi yangi issiqxonalar qurish uchun subsidiyalar ajratish, shuningdek, issiqxonachilar uchun soliqlarni kamaytirishga va'da berdi.
Qozog‘istonda yuqori texnologiyali issiqxonalarning imkoniyatlari juda katta. Gidroponika va aeroponika kabi ilg‘or texnologiyalarni qo‘llash orqali paxtakorlar suv sarfini kamaytirish va atrof-muhitga ta’sirini kamaytirish bilan birga ekinlar hosildorligini sezilarli darajada oshirishi mumkin. Bundan tashqari, yuqori texnologiyali issiqxonalar vegetatsiya davrini uzaytirishi mumkin, bu esa fermerlarga yil davomida, hatto og‘ir iqlim sharoitida ham yangi sabzavot yetishtirish imkonini beradi.
Qozog‘istonda issiqxona sanoati hali dastlabki bosqichda bo‘lsa-da, rivojlanish va rivojlanish uchun katta imkoniyatlar mavjud. Hukumatning issiqxona xo‘jaligini qo‘llab-quvvatlash borasidagi so‘nggi rejalari ilg‘or texnologiyalarni qo‘llash bilan birgalikda mamlakatimizda sabzavot yetishtirishni sezilarli darajada oshirish, oziq-ovqat xavfsizligini yaxshilash va milliy iqtisodiyotga hissa qo‘shish imkonini beradi.
Qozog‘iston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligi ma’lumotlariga ko‘ra, mamlakatimizdagi issiqxonalarning umumiy maydoni 2,356 ming 84,000 gektar bo‘lib, XNUMX ming tonna sabzavot yetishtiriladi. Issiqxonalarning aksariyati mamlakatning Olmaota, Jambil, Janubiy Qozog‘iston kabi janubiy viloyatlarida joylashgan. Biroq, bu issiqxonalarning aksariyati past sifatli materiallardan, masalan, plastik plyonkadan foydalangan holda qurilgan, bu ularni og'ir ob-havo sharoitlariga nisbatan zaif qiladi.
Qozog‘istonda issiqxona sanoati oldida turgan asosiy muammolardan biri qurilishning yuqori narxidir. Issiqxona qurilishida ishlatiladigan materiallarning aksariyati chetdan keltiriladi, bu esa transport xarajatlari va valyuta kursining o'zgarishi tufayli ularni qimmat qiladi. Bundan tashqari, mamlakatdagi ko‘plab fermerlarda ekstremal ob-havo sharoitlariga bardosh bera oladigan zamonaviy, yuqori texnologiyali issiqxonalar qurish va ularga xizmat ko‘rsatish uchun zarur tajriba va resurslar yetishmaydi.
Yana bir muammo bu sohada malakali ishchi kuchi yetishmasligi. Qozog‘istonda ko‘plab yoshlar qishloq xo‘jaligida ishlashga qiziqmaydi, bu esa issiqxona xo‘jaliklari uchun ishchilar yetishmasligiga olib keldi. Bundan tashqari, hukumatning chet ellik ishchi kuchini jalb qilish borasidagi harakatlari byurokratik to'siqlar va til to'siqlari tufayli unchalik muvaffaqiyatli bo'lmadi.
Bunday qiyinchiliklarga qaramay, Qozog‘iston issiqxona sohasini rivojlantirish uchun ulkan salohiyatga ega. Mamlakatimizda zamonaviy issiqxonalar qurish uchun foydalanish mumkin bo‘lgan keng yer maydoni mavjud. Qolaversa, mamlakatimizning janubiy viloyatlaridagi qulay iqlim sharoiti yil davomida turli xil ekinlar yetishtirish imkonini beradi.
Qozog‘iston hukumati issiqxona sohasining muhimligini tan oldi va uni rivojlantirishni qo‘llab-quvvatlash choralarini ko‘rdi. 2021-yilda Qishloq xo‘jaligi vazirligi 5,000-yilga borib mamlakatimizda issiqxonalar maydonini 2025 ming gektarga yetkazish rejasini e’lon qildi. Bundan tashqari, hukumat tomonidan zamonaviy issiqxona xo‘jaliklari barpo etish va fermerlarni zamonaviy issiqxona texnologiyalariga o‘rgatish uchun mablag‘ ajratildi.
Qozog‘istonda issiqxona xo‘jaligi turli muammolarga duch kelmoqda, ulardan biri moliyalashtirishdir. Hukumatda bahorgi dala ishlarini aylanma mablag' bilan ta'minlash dasturlari mavjud bo'lsa-da, ajratilgan byudjet issiqxonalarda etishtirish xarajatlarini qoplamasligi mumkin. Bundan tashqari, fermerlar elektr energiyasi, gaz va ko'mirning yuqori narxiga duch kelishlari kerak. Ushbu muammolarni hal qilish uchun hukumat elektr energiyasi va gaz xarajatlarining 50 foizigacha subsidiyalash rejalarini tasdiqladi. Subsidiyalash mexanizmlari hali ham muhokama qilinmoqda, ammo variantlar hisoblagichlardan foydalanish yoki issiqxonaning gektariga subsidiya berishni o'z ichiga oladi. Subsidiya miqdori ishlatiladigan texnologiya turiga bog'liq bo'ladi, sanoat issiqxona majmualari eng yuqori subsidiyalarni oladi.
Yaqinda Qishloq xo‘jaligi vazirligi va ishchi guruhda o‘tkazilgan muhokamalarga ko‘ra, issiqxona investitsiya loyihalarini moliyalashtirishning mavjud darajasi yetarli emas, subsidiya stavkalarini 25 foizdan 30 foizga oshirish rejalashtirilgan. Hukumat issiqxona xo‘jaligini qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha choralar ko‘rayotgan bo‘lsa-da, Qozog‘istonda ushbu sohaning samaradorligi va rentabelligini oshirish uchun hal qilinishi kerak bo‘lgan muammolar mavjud.